- ХЪÆНДЗÆРГÆС
- Базырджын æвдсæрон уæйыг, нарты знаг, зæдтæ æмæ дауджытæн фыдгæнæг. Цæры фæсхохы Сау хохы Сау лæгæты, йæ дуарыл дур æвæрд, рафæлдахæн цы дурæн нæй, ахæм дур. Фæсхохмæ фæхаста Нарты хистæртæй иуы, Уæрхæг æмæ Дзерассæйы фырт Уоны æмæ йæ йæхицæн хъомгæс скодта. Йæ уацары сты Хуры чызг Хорческæ æмæ Мæйы чызг Мысырхан дæр. Фондз мæйæ фондз мæймæ сæ фæхæссы алы дзæбæх хæринаг æмæ нуазинагæй, фæндзæймаг мæй куы фæвæййы, уæд сын се счъилты туас ныззилы æмæ сын сæ туг сцъиры. Уыцы тугæй дыууæ къуырийы цæры æнæрайхъалæй. Йæ мæлæт та у йæхи чырыны хуылфы стыр цирхъæй, йæ раласынæн сæдæ цæды галтæ кæмæн хъæуы, ахæмæй. Уымæй у йæ мæлæт, æндæр ын адзал нæй – цирхъ æй нæ кæрды, фат дзы нæ хизы . Хъæндзæргæсмæ ис, дунейы исбон кæм бацæудзæн, ахæм æрчъиаг, ис æм ноджы иу синаг. Уымæй цыдæриддæр æртухай, уый гæлæбуйы уæз нал фæкæны. Ис ма йæм дыууæ хъандзал базыры, уыдон йæ уæлæ куы бакæны, уæд тæхы. Цыдæриддæр сыл куы авæрай, уый хæхты, хъæдты сæрты, кæдæм дæ фæнда, уырдæм ахæсдзысты. Стæй ма йæм хохы догъы ис æхсыры цад. Уымæй йæхи чи цынайа, уый, ног милтæ кæуыл рахæцы, ахæм лæппу фесты.Ссыди Батрадз Сау хохмæ Уоны суæгъд кæнынмæ. Лæгæты дуарыл цы хох-дур æвæрд уыд, уый фæрсырдæм асхуыста æмæ багæпп ласта мидæмæ. Уæйыг хуыррыттæй хуыссы, йæ хъæлæсæй цæхæр кæлы, царыл æмбæлы цæхæр æмæ фæстæмæ сау фæныкæй згъæлы. Йæ нывæрзæн бады Хуры чызг Хорческæ, хуртæ йæ дæллагхъуыртæй худынц; йæ дæлфæдтæм та бады Мæйы чызг Мысырхан, залмы сыфтæ тилынц æмæ уæйыгмæ бындз хæстæг нæ уадзынц. Сæ разы – фынгтæ, алыхуызон хæринæгтæй зæхмæ æртасыдысты; фæрсмæ дæр сæм нæ кæсынц чызджытæ, фæлæ кæуынц, сæ цæстысыг донау уайы, кæлы зæхмæ æмæ уым налхъуыт-налмас цæппузыртæ фесты. Кæуынц уымæн æмæ та Хъæндзæргæсæн æрхæццæ йæ тугцъирыны рæстæг.Батрадз, Хъæндзæргæсы цирхъ кæм æвæрд уыд, уыцы чырынмæ хатиагау сдзырдта, æмæ чырын байгом. Уырдыгæй цирхъ фелвæста æмæ дзы уæйыджы бæрзæй ныцъцъыкк ласта. Æмæ йын йæ авд сæрæй æхсæз ахауын кодта. Уæйыг ма дыккаг цæф дæр бæргæ агуырдта, уæд йæ иннæ сæрттæ дæр йæ уæлæ абадтаиккой, фæлæ йын Батрадз зæгъы, Нарты Æхсæртæггатæ Елиайау иуцæфон сты, зæгъгæ. Уæйыг ма йæ сæр бæргæ фæхъил кодта, бæргæ ма схæцыд йæхиуыл, фæлæ ницыуал... Уæлгоммæ афæлдæхт, йæ гæндзæхтæ ацахта æмæ дæргъæй баззад. Йæ ис, йæ бис та баисты Нарты адæмы.
Словарь по этнографии и мифологии осетин. 2014.